Rond BlueCity

Bouwen met een verhaal. Interview met Karola van Rooyen, Oogstkaart

Karola van Rooyen, van Superuse Studios en OOgskaart.nl, in de circulaire kantoorvleugel van BlueCity, Rotterdam.
Geplaatst op 07/04/2017 door Diana

Het voormalige subtropische zwemparadijs is de sloophamer ontlopen. Achter de glazen wanden van BlueCity ontluikt een circulaire stad waar wordt geleerd, geleefd en gedeeld. Het is een duurzame droom die wordt gerealiseerd door mensen die de economie radicaal veranderen – van lineair naar circulair. In een jaar tijd zijn de eerste resultaten van de metamorfose goed zichtbaar.

In de vroegere Club Tropicana is een speelse en vernuftige circulaire kantoorvleugel verrezen. De gebruikte materialen zijn voor 90 procent van hergebruikt materiaal. Karola van Rooyen van SuperUse Studios en de Oogstkaart vertelt enthousiast over de materialen en de mooie verhalen die hergebruikte materialen vertellen. “Hergebruik van materialen is niet alleen duurzaam. Het brengt ook een extra dimensie aan een gebouw, object of ontwerp omdat de geschiedenis van het materiaal meedoet.”

Was het hergebruik van materialen in het verleden vooral voor Malle Pietjes en oud schroothandelaren tegenwoordig komt het steeds meer in zwang. “Het is mooi om te zien dat we de laatste jaren echt een omslag zien over hergebruik van materialen. Voorheen was het alleen voor hippies en hing er een zweem van armoede rond het hergebruik.” Hergebruiken deed je alleen als je geen geld had of als je van een andere planeet kwam – daar kwam het op neer. “Wat dat aangaat is de crisis een zegen geweest en realiseren steeds meer mensen dat hergebruik en duurzaam bouwen veel oplevert. Was het voorheen voor hippies, nu wordt het echt hip,” voegt Karola daaraan toe.

Van restmaterialen…

Inrichting Worm, gerealiseerd door SUperuse studios, met Oogstkaart.nl

[interieur van WORM, door Superuse Studios. Foto: Allard van der Hoek.]

Karola is vanaf het tweede uur betrokken bij 2012Architecten, SuperUse en de Oogstkaart. “Ons uitgangspunt is om restmaterialen toegankelijk te maken voor de bouw, met zo min mogelijk toegevoegde energie voor transport en verwerking van materialen. Een creatieve blik op de materialen is voor ons vanzelfsprekend omdat we echt proberen gebruik te maken van de mogelijkheden die materialen ons bieden,” legt Karola uit. “Dat is anders dan wat er veelal gebeurt bij gewone recycling. Daar wordt vaak voorbijgegaan aan de unieke eigenschappen van materialen. Veel is in haar oorspronkelijke vorm al bruikbaar en kan na enig ontwerpwerk, juist door gebruik te maken van die karakteristieken, een meerwaarde aan het ontwerp geven. Zo kiezen wij voor innovatieve toepassingen en ontstaat er vaak een onverwachte vormgeving.”

Tropicana zelf was op het moment van sluiting een walhalla met hergebruikte materialen. “Toen Tropicana werd gesloten, waren wij bezig met het ontwerp van de herhuisvesting van Worm in het NRCpand aan de Witte de Withstraat. Het was voor ons logisch om in Tropicana te kijken welke materialen geschikt zouden kunnen zijn voor hergebruik in Worm. Uiteindelijk hebben we het materiaal van de kleedhokjes gebruikt. Dit materiaal, trespa, is enorm duurzaam en door er een patroon uit de toplaag te vrezen is het een decoratieve lambrizering geworden,” licht Karola toe. “Tropicana is dan ook op meerdere manieren een praktische inspiratiebron. Enerzijds omdat er nu wordt verbouwd met materialen die voor minimaal 90 procent worden hergebruikt, anderzijds ook door de aanwezigheid van materialen die zijn geoogst in Tropicana en worden gebruikt in andere gebouwen en producten.” En er is meer waar Karola trots op is: “Extra waardevol is dat we zijn gehuisvest in BlueCity. Dat Superuse Studios mede-oprichter en partner is. BlueCity is een showroom voor duurzame initiatieven. We kunnen onze klanten en andere geïnteresseerden ter plekke laten zien wat er mogelijk is en tot welke esthetische resultaten het gebruik van restmaterialen kan leiden. Floris, Maartje en Frank hebben in Blue City fantastisch werk geleverd. De kantoorvleugel van BlueCity is een inspirerend voorbeeld is van wat er mogelijk is met reststromen uit de bouw.”

Chinese roos als symbool

En de meest recente reis? Die heeft de Chinese roos gemaakt. “In de tijd dat Tropicana van eigenaar wisselde, zaten wij met SuperUse Studios nog op de Kruiskade,” vertelt Karola. “Toen we de materialen voor Worm uit Tropicana gingen oogsten, hebben we ook wat planten meegenomen om het interieur van ons toenmalige kantoor op de Kruiskade te vergroenen.” Ze wijst op de plant. “Drie weken geleden zijn we met SuperUse en de Oogstkaart naar de nieuwe kantoorvleugel van BlueCity verhuisd en is de Chinese roos weer terug op haar plaats. Het voormalige Tropicana en huidige BlueCity. De plant staat voor ons symbool voor de reis die we met zijn allen maken en die materialen maken bij het schrijven van een nieuw hoofdstuk.”

Ons platform oogstkaart.nl heeft als doel restmaterialen te koppelen aan professionele partijen die er een nieuwe bestemming aan geven. Het gaat niet alleen om bouw- en sloopafval maar ook om andere materialen die anders de weg naar de vuilnisbelt of verbrandingsoven zouden vinden. “We onderscheiden verschillende categorieën die allemaal hun eigen dynamiek kennen. Bouw- en sloopafval is een belangrijke categorie waar iedereen zich wel iets bij kan voorstellen.”Hoe eerder, hoe beter

[overzicht van in BlueCity gebruikte materialen die geoogst zijn mbv oogstkaart.nl]

“Voor ons is het van belang om op tijd te weten wanneer een gebouw op de nominatie staat om gesloopt te worden,” vertelt Karola, en ze legt uit: “Dan kunnen we een scan doen en maken we een inventarisatie en een selectie van de her te gebruiken materialen. Dit publiceren we op ons platform oogstkaart.nl, zodat deze materialen aan een grote groep hergebruikers beschikbaar kan worden gemaakt.” Het voordeel daarvan is dat oogsktaart.nl niet aan opslag doet. “De materialen gaan vanaf het sloopterrein direct naar de eindgebruiker. Zo maken we optimaal gebruik van de materialen en is geen extra transport noodzakelijk en minimaal gebruik van energie.”

Een mooi voorbeeld van een goede samenwerking is die tussen Erasmus MC en de Oogstkaart. “Daar waren we echt op tijd en dan vindt er veel materiaal de weg naar een nieuwe bestemming. Zo zijn ook de akoestische plafondplaten hergebruikt bij WORM. Niet als akoestische platen maar als wandplaten. Het bijzondere van bouwen met hergebruikte materialen is dat ze vaak een andere toepassing krijgen dan waarvoor ze oorspronkelijk waren gebruikt. Materiaalkennis is dan van groot belang want hoe meer de mensen weten over materialen hoe meer toepassingen er ontluiken.”

… tot einde levenscyclus-materialen, tot…

Einde levenscyclus is een ander categorie. Het zijn materialen die in de basis nog prima zijn, maar niet meer gebruikt kunnen worden voor het doel waarvoor ze gemaakt zijn. Het vervangen van de materialen heeft veelal te maken met veiligheidseisen of verplichte vervanging na een aantal ‘vlieguren’. “Een voorbeeld zijn wieken van windmolens. Deze zijn ergonomisch en van hoogwaardige kwaliteit. Ze kunnen tegen weer en wind en zijn onverwoestbaar,” geeft Karola als voorbeeld. Ze vervolgt: “Alleen na circa tien jaar te zijn blootgesteld aan zon, wind en regen ontstaan er haarscheurtjes en moeten ze worden vervangen. Voor onze architecten en ontwerpers een uitdaging om te kijken wat er mee kan gebeuren.”

[Rewind, aan de voet van de Erasmusbrug. foto: Denis Guzzo]

Zo is er bij de Spido van de oude wieken straatmeubilair gemaakt en worden de wieken regelmatig gebruikt als basis voor speeltoestellen in een speeltuin. Een recent voorbeeld daarvan is een speeltuin op het strand van Terneuzen. “Daar klimmen en klauteren de kinderen die bruisen van de energie over en op de wieken en zorgt een zeebries voor verkoeling,” legt Karola uit. Of dendert met slecht weer de wind en regen over de wieken die in het verleden de bron van energie vormden. “Deze symboliek en combinatie zorgen voor een extra dimensie in het ontwerp en geeft echt meer betekenis aan bijvoorbeeld de speeltoestellen. Heel mooi vind ik dat.”

… creatief met dead stock.

[espresso bar Sterker, Delft]

Een heel andere categorie met veelal heel andere verhalen is de dead stock. Wat voor een bedrijf dead stock kan zijn, biedt voor ontwerpers en architecten veelal levendige mogelijkheden. Het is een categorie die soms verrassende materialen kan opleveren. En de creativiteit kan prikkelen. Een mooi voorbeeld is een partij autoruiten. Spiksplinternieuw en geen krasje erop. “Met deze ruiten heeft SuperUse Studios een interieur van een schoenwinkel ingericht. De ruiten zijn liggend gebruikt om er kasten van te maken waarop de schoenendozen staan opgesteld. Een mooie manier van functioneel hergebruik.”

Materialen die als dead stock worden aangeboden zijn echt heel divers. Het maakt het niet gemakkelijker inzetbaar omdat elke voorraad weer zijn eigen dynamiek heeft. “Om elkaar te inspireren en ideeën te delen en de community van vormgevers en designers te prikkelen, plaatst SuperUse op superuse.org vele voorbeelden van hergebruik van materialen en het gebruik van bijvoorbeeld dead stock. Zo hopen we steeds meer materialen te redden van de ondergang en ze een nieuw of tweede leven te schenken. En kunnen we ervoor zorgen dat er steeds meer verhalen worden geschreven met materialen die anders in de verbrandingsoven of de vuilnisbelt zouden zijn beland.”

superuse studios gebruikte contourplaten als flexibele wandafscheiding

Is het bij dead stock altijd een verrassing wat er boven water komt, bij rest- of productieafval is dat juist exact bekend. Dat maakt het heel prettig. “Een continue stroom zorgt ervoor dat we heel goed kunnen plannen en ook een zekere levering kunnen garanderen,” verduidelijkt Karola. “Zo leveren we bijvoorbeeld veel stalen stansplaten die enerzijds heel speels ogen en anderzijds ook bijna onverwoestbaar zijn en vele toepassingen kennen. In BlueCity doen ze bijvoorbeeld dienst als functionele en decoratieve afwerking van de ruimtes.”

Anders denken

[Oogstkaart van de in BlueCity gebruikte materialen en waar deze geoogst zijn.]

Voor aannemers heeft het bouwen met bouw en sloopafval een andere dynamiek. Zij zijn niet ingericht op het bouwen met hergebruikte materialen en moeten dan ook een praktische omslag maken. Het bouwen wordt echt anders omdat de keten die aannemers gewend zijn niet toegepast kan worden bij het hergebruiken van materialen.

“Ons uitgangspunt is dat we pas materialen gaan oogsten op het moment dat het (ver)bouwen van het project begint. We slaan geen materialen op en streven ernaar de afstand tussen de bouwplaats en de oogstplek zo klein mogelijk te houden,” vertelt Karola. “Wel wegen we mee welk beslag op het milieu de productie van een materiaal ooit heeft gehad. Zo kun je je voorstellen dat een energievretend productie van staal iets anders is dan de productie van houten balken. De energie die het kost om nieuw aluminium te maken, maakt het voor ons mogelijk om veel verder voor gebruikt aluminium te rijden dan voor houten balken. Deze afweging maken we altijd als we materialen oogsten voor een project.”

De geschiedenis, de verrassende toepassingen en de enorme milieuwinst die SuperUse realiseert, beginnen langzaam maar zeker hun vruchten af te werpen. Merel Segers, onze duurzaamheidsanalist, rekende uit dat het hergebruik van materiaal in Blue City inmiddels bijna 70% minder uitstoot heeft veroorzaakt dan een gangbaar ontwerp. Dat is evenveel als een bos van 2400 bomen jaarlijks opneemt. “Steeds meer mensen zien ook de urgentie,” zegt Karola trots. Ook zien ze dat er vaker en vaker dat er vraag is naar duurzaamheid in bouwprojecten. “Het toepassen van hergebruikte materialen is superduurzaam en wordt nu soms opgenomen in een aanbesteding. Dat is ook wat we graag willen, omdat dat aannemers een extra motivatie geeft om met hergebruikte materialen te gaan werken.” De bouwwereld ziet dan dat er echt geld verdiend kan worden. Het verhaal achter de materialen wordt, met andere woorden, een businessmodel.

Als het aan Karola ligt, speelt de Oogstkaart daarin een belangrijke rol. “Wij geloven in het delen van onze kennis – en we zien dat het aanslaat. Zo zijn er al in China, Oostenrijk, Detroit en Denemarken initiatieven gestart op basis van de kennis en technologie van SuperUse Studios en Oogstkaart. Het is natuurlijk prachtig als de Oogstkaart straks in de hele wereld als basis geldt voor de hergebruik van materialen. Wat mij betreft is dat het ultieme verhaal.”

Wil je meer weten over oogstkaart.nl? Meer informatie vind je op hun website.

Meer weten over de circulaire bouw in BlueCity?

Dit interview met Karola van Rooyen is het vierde in een serie interviews. In deze reeks interviewen we de bouwpioniers die de transitie van zwembad naar voorbeeldstad realiseren. Eerder kwamen Floris Schiferli (onder andere over de cederhouten kozijnen) en Yvette Govaart (onder andere over het bouwproces) aan het woord, en volgende week vertelt Jasper Sluimer over de uitvoer van deze circulaire bouw.

>> Hier vind je meer informatie over de circulaire bouw in BlueCity

Ondernemer in de new economy?

In BlueCity helpen we de circulaire economie op gang door ondernemerschap te stimuleren. Voor echte impact is schaalgrootte nodig, maar veel initiatieven in de circulaire economie zijn nu nog klein en schattig. BlueCity helpt ondernemers om snel een businesscase te identificeren, deze te testen en indien mogelijk op te schalen. We bouwen een ecosysteem, waarin stromen zoveel mogelijk lokaal gebruikt en gecirculeerd worden.

Vestig je in BlueCity

We zoeken een mix van circulaire ondernemers die iets doen in de biologische cyclus en in de technische cyclus. Van studenten of start-ups die proof of principle zoeken, tot scale-ups met proof of concept. Van low tech tot high tech, van praktisch tot wetenschappelijk – wij zoeken juist die combinatie.
> check de werkruimte die BlueCity beschikbaar heeft

 

tekst: Richard Krabbendam, fotografie, tenzij anders vermeld: Sophie de Vos